Generał Jan Henryk Dąbrowski
” WIERNY OJCZYŹNIE MOJEJ
DO OSTATNIEGO MOMENTU
WALCZYŁEM ZA JEJ WOLNOŚĆ”
Jan Henryk Dąbrowski urodził się 2.08.1755r. w Piechowcu. Jego matką była Zofia Maria Lettow, a jego ojcem porucznik saskich szwoleżerów Jan Michał Dąbrowski. Jan Henryk bardzo wcześnie traci matkę (6.1.1757r.), a jego wychowaniem zajmuje się ojciec. Ogromny wpływ wywiera na niego atmosfera domowa. Wszyscy krewni byli oficerami, tak więc wszystkie rozmowy krewnych, jak i zabawy z kuzynami wiązały się z wojskiem. W 1766r. 11-letni Jan Henryk jedzie do ojca przebywającego w garnizonie niedaleko Drezna. Oddany zostaje pod opiekę surowego pułkownika Lestorga, który uczy Jana Henryka i swego syna Roberta jazdy konnej, fechtunku, strzelania. Opanowuje też biegle j. niemiecki w kolegium w Kamentz. W wieku 14 lat Dąbrowski rozpoczyna czynną służbę w szwoleżerach księcia Albrechta, gdzie otrzymuje zaraz stopień chorążego. W 1774r. zyskuje on stopień podporucznika, który to wiązał się już z etatową płacą 16 talarów miesięcznie. Jesienią 1776r. młody Dąbrowski poznaje swą przyszłą żonę Gustawę Małgorzatę Henrykę von Rackel, którą poślubia 28.03.1780r. w Loga. Po ślubie młoda para zamieszkuje w Lűbben. W 1779r. spotyka Dąbrowskiego nieszczęście – umiera jego ojciec. Protekcja rodziny sprawia, że w 1780r. Jan Henryk zostaje przeniesiony na 12 lat do Drezna. W tym czasie zaczyna się powiększać rodzina: 7.04.1781r.przychodzi na świat córka Karolina Henrieta Aleksandra Zofia; 16.04.1782r. rodzi się Adolfina Bernardyna, która umiera po 3 miesiącach; 17.04.1783r. pojawia się syn Jan Michał Henryk; 30.06.1784r. rodzi się znów córka Zofia Maria – zaraz umiera; wreszcie 21.09.1789r. przychodzi na świat Karolina Amelia Beatrycze. W 1784r. Jan Henryk awansował do stopnia rotmistrza gwardii. Oderwany od kraju na 18 lat Dąbrowski ma dość nikłe pojęcie o jego stanie. Gdy w 1789r. sejm uchwalił etat Obojga Narodów i zapadła uchwała o ustanowieniu 100-tysięcznej armii polskiej szczególnie atrakcyjną sprawą stało się dla Dąbrowskiego zorganizowanie i powiększenie kawalerii. W maju 1792r. sprawa powrotu do kraju była przesądzona. W październiku 1792r. przybył do Gniezna, gdzie na czele I Brygady Kawalerii Wielkopolskiej bronił kraju przed Prusakami. Po wybuchu Powstania Kościuszkowskiego, mimo iż nie wierzył w jego powodzenie, włączył się do walki, otrzymał stopień generała i stanął na czele wojsk skierowanych do Wielkopolski. Stoczył tutaj kilka wspaniałych bitew (m.in. pod Łabiszunem i Bydgoszczą) odnosząc w nich zwycięstwa. Sukces jego był niewątpliwy. Ze słabym korpusem uchronił Powstanie Wielkopolskie od zagłady i przez 6 tygodni wiązał przeważające siły pruskie. Po III rozbiorze Polski, nie mogąc pogodzić się z obecną sytuacją emigruje z kraju, a od 1797r. przebywa we Włoszech, gdzie na podstawie umowy z rządem lombardzkim formułuje legiony polskie. Bierze udział w bitwie pod Trebbie, gdzie ponosi dotkliwe straty. Zmusza go to do szukania pomocy u Francuzów. W grudniu 1799r. uzyskał zgodę Napoleona na uformowanie jednej legii, lecz jednostka ta poszła w rozsypkę, bądź została wysłana na San Domingo. W latach 1804-1805 stał u boku Napoleona, który widział w nim kandydata na wodza przyszłej armii polskiej. 6.11.1806r. uroczyście wjechał do Poznania, natychmiast rozpoczął organizowanie wojsk, napisawszy wcześniej wespół z Józefem Wybickim odezwę wzywającą Polaków do Powstania. Za zasługi dla Polski, a w szczególności ziem wielkopolskich gen. Dąbrowski otrzymuje „kawałek ziemi ojczystej”, do obrony, której się przyłożył”. Jest to majątek w Winnogórze (10.06.1807r.).
Tutaj poznaje młodszą od siebie ziemiankę Barbarę Chłapowską, którą poślubił 5.11.1807r. w katedrze (pierwsza żona umiera). Urządzenie w pałacu winnogórskim muzeum pamiątek narodowych przerwała „młodym małżonkom” wojna z Austrią w 1809r.Gen. Dąbrowski, obok księcia Józefa Poniatowskiego, był jednym z głównodowodzących tej zwycięskiej wojny. Obejmuje również dowództwo jednego z oddziałów Wielkiej Armii, która rusza na podbój Rosji (1812). Zwycięska passa, zarówno Napoleona, jak i Dąbrowskiego dobiega końca. „Wielki odwrót” dziesiątkuje armię polską, a mimo to Dąbrowski do końca powstrzymuje napierające wojska rosyjskie. Nie zmieni to jednak dalszych losów wojny.
Pobity Napoleon zbiera pod Lipskiem wojska, przygotowując się do decydującej „bitwy narodów” (16-19.10.1813). Ogromna przewaga koalicji (przy Napoleonie pozostają już tylko Polacy) doprowadza do klęski wojsk polsko-francuskich. W bitwie ginie książę Józef Poniatowski, a głównodowodzącym armii Księstwa Warszawskiego zostaje J.H.Dąbrowski. Generał pozostaje wierny Napoleonowi do końca – do abdykacji w 1814r. Dąbrowski wraca do zniewolonego kraju. Odrzuca propozycję cara objęcia wysokich stanowisk w wojsku Królestwa Polskiego. Zamieszkał w Winnogórze. Rany odniesione w bitwach są przyczyną śmiertelnej choroby. Przed śmiercią pisze testament: cenne zbiory muzealne ofiaruje Polskiemu Towarzystwu Przyjaciół Nauk, pragnie by serce jego pozostało w wielkopolskiej Winnogórze. J.H.Dąbrowski umiera 6.06.1818 roku.
